Đừng đánh giá thấp sức mạnh của 3 phút
Một buổi đào tạo của mình thường kéo dài khoảng 3 giờ. Nếu học viên còn nhiệt tình, mình sẵn sàng chia sẻ thêm, tặng kèm những bài học "bonus" như một món quà nhỏ kết thúc buổi học. Trong khoảng thời gian ấy, việc truyền cảm hứng, hay tạo nên những khoảnh khắc "aha moment" chưa bao giờ là điều khó khăn với mình.
Nhưng đến hôm qua, mình mới thực sự hiểu được áp lực đè nặng lên vai những founder startup, khi chỉ có 3 phút để trình bày tất cả về sản phẩm, ý tưởng và cả khát vọng của họ — trong một cuộc đua tranh có tên Pop-up Pitch Competition được tổ chức bởi Startup Canada.
Từng vài lần ngồi hàng ghế khán giả xem pitching, lắng nghe và đánh giá phần trình bày của người khác, nhưng lần này, mình là người bước vào phòng một mình, không có team hay khán giả, chỉ có một giám khảo xa lạ trước mặt.
Và chỉ sau 180 giây ngắn ngủi, mình bước ra cùng ba bài học lớn:
1. Mình đã quên kể về sứ mệnh.
Thay vì dẫn dắt bằng tầm nhìn, mình lao ngay vào vấn đề và tính năng sản phẩm. Mình đã không kể câu chuyện thể thao như một hành trình gắn kết con người, duy trì thể chất, giảm gánh nặng y tế và nâng cao sức khỏe tinh thần. Mình bỏ qua khoảnh khắc kết nối cảm xúc với ý nghĩa của sản phẩm, điều có thể tạo ra nhịp cầu đầu tiên với người nghe trước mặt.
2. Mình không nói rõ mô hình kinh doanh.
Giải pháp được nêu ra nhưng dòng tiền đến từ đâu, khách hàng là ai, vì sao họ sẵn sàng trả tiền lại bị bỏ sót. Câu hỏi của giám khảo trong phần Q&A 3 phút vang lên như hồi chuông nhắc mình về phần cốt lõi đã quên đề cập.
3. Mình không làm rõ điểm khác biệt.
Khi giám khảo hỏi về các sản phẩm tương tự hiện có trên thị trường, mình mới bổ sung kèm theo lợi thế cạnh tranh. Nhưng khoảnh khắc đó đã là muộn – cơ hội để khắc sâu ấn tượng về sự khác biệt đáng giá của sản phẩm đã trôi qua.
Dù vậy, mình không ra về tay trắng. Mình mang về một bài học quý – không đến từ người chiến thắng, mà từ chính những thiếu sót của bản thân trong thời gian ngắn ngủi ấy.
Muốn gây ấn tượng chỉ trong 3 phút cần nhiều hơn một ý tưởng hay
Qua quan sát và chiêm nghiệm, mình đúc kết được một vài yếu tố then chốt giúp một startup ghi điểm trong mắt giám khảo:
Ý tưởng sản phẩm:
#Càng độc đáo, càng chạm vào các vấn đề nóng của xã hội như môi trường, sức khỏe tinh thần, bình đẳng giới… càng dễ tạo hiệu ứng và gây chú ý.
#Cách giải quyết vấn đề & mô hình tạo thu nhập:
Một giải pháp đơn giản, hiệu quả, dễ hình dung cùng với mô hình kinh doanh rõ ràng là điều khiến ban giám khảo quan tâm và hứng thú.
#Thị trường & khả năng nhân rộng quy mô
Sản phẩm dù tốt đến đâu nhưng thị trường quá nhỏ thì khó thuyết phục. Một startup có thể scale nhanh, mở rộng ra khu vực hoặc toàn cầu sẽ có lợi thế vượt trội.
#Người trình bày – hiện thân của đội ngũ sáng lập:
Ba phút không đủ để kể hết, nhưng đủ để người nghe hình thành nên niềm tin và ấn tượng ban đầu. Đó là ánh mắt, giọng nói, cách ngắt nhịp, sự tự tin, mạch lạc – tất cả thể hiện một “founder biết mình đang làm gì và vì điều gì”
Mình học được nhiều nhất từ người thắng cuộc
Bạn nữ đạt giải Nhất hôm qua thật sự xứng đáng. Ngay khoảnh khắc bạn được gọi tên vào Top 5 và bước lên sân khấu, mình đã quan sát ngay. Mình bắt gặp sự hồi hộp, một cái hít sâu – thở ra đầy chủ đích. Một ánh nhìn tập trung. Và rồi, bạn bắt đầu.
Bạn nói về sứ mệnh và giải pháp của mình trong việc giúp giảm các tác động của rác thải nhựa hàng ngày ra môi trường - ngắn gọn, sắc sảo, truyền cảm. Giọng nói tự tin, dứt khoát, ngắt nghỉ đúng lúc mà tự nhiên. Không vội vàng nuốt chữ chạy đua với thời gian, cũng không lê thê khiến người nghe mệt mỏi.
Có thể đọc thấy niềm đam mê ánh lên trong đôi mắt bạn và sự thông minh trên gương mặt bạn. Bạn đã thuyết phục hoàn toàn giám khảo và các đại diện startup bên dưới trong đó có mình. Ngay khi bạn kết thúc, mình đã biết chắc bạn sẽ là người đoạt giải Nhất, không chạy đi đâu được.
Bạn đã nhận được giải thưởng tiền mặt trị giá $3,000 CAD và một suất chắc chắn vào vòng Chung kết Grand Finale tại Mississauga vào tháng 10 năm nay.
Muốn pitch thuyết phục? Cần luyện nhiều hơn là chỉ... thuộc bài
Dưới đây là những điều mình ghi lại – như lời nhắc nhở cho chính mình và những ai sắp bước vào pitching:
1. Chuẩn bị kỹ lưỡng bài nói bao gồm: Sứ mệnh, giải pháp, mô hình kinh doanh, thị trường, sự khác biệt, đội ngũ.
2. Tập luyện nghiêm túc: Canh thời gian, luyện giọng, rèn phong thái.
3. Dự đoán trước các câu hỏi có thể bị hỏi.
Và nếu pitch bằng tiếng Anh: luyện phản xạ, vốn từ, và sự lưu loát là điều bắt buộc.
Đừng đánh giá thấp sức mạnh của 3 phút nếu bạn thực sự hiểu rõ giá trị mình đang mang lại.
Và cuối cùng – một lời khen dành cho ban tổ chức
Chỉ cần hai không gian: một phòng pitching vòng đầu với 6 bàn cho 6 giám khảo, 6 startup, một không gian lớn cho vòng 2 trình bày trước mọi người và networking. Quản lý chương trình kiêm luôn lễ tân và MC. Đúng 2:15 bắt đầu, 5:00 kết thúc. Gọn gàng, tiết kiệm, tối ưu, đầy tinh thần khởi nghiệp – linh hoạt và hiệu quả.
Một buổi chiều ngắn, nhưng thật nhiều cảm hứng. Không uổng phí 3 giờ cả đi lẫn về từ Langley.
